فتح‌المبین

* نگاه راهبردی: با توجه به شروع سلسله عملیات‌های بزرگ برای خارج‌ کردن نیروهای عراقی از مناطق اشغالی، آزادسازی منطقۀ اشغال‌شدۀ غرب رود کرخه ازنظر راهبردی برای ایران بسیار مهم بود.

مجاورت شاهراه اندیمشک–اهواز در شرق کرخه، که مسدودشدن آن به‌منزلۀ بسته‌شدن گلوگاه خوزستان بود، بر اهمیت آزادسازی منطقۀ غرب کرخه می‌افزود. با حضور مداوم و طولانی نیروهای ارتش بعثی عراق در این منطقۀ استراتژیک، علاوه‌بر اینکه جادۀ اندیمشک-اهواز زیر آتش توپخانۀ دشمن قرار داشت، جادۀ شوسه‌ای اندیمشک-دهلران، تنها راه ارتباطی استان خوزستان و ایلام، کاملاً در تصرف ارتش بعثی عراق بود. علاوه‌بر این شهر شوش هم به اشغال عراق درمی‌آمد و دزفول و اندیمشک هم از آتش توپخانۀ عراق در امان نبودند. بنابه دلایل گفته‌شده، آزادسازی مناطق مذکور در دستورکار فرماندهان عالی جنگ قرار گرفت.

* موقعیت منطقه: منطقۀ عمومی غرب رودخانۀ کرخه از شرق به رود کرخه، از غرب به مرز بین‌المللی، از شمال به منطقه‌ای تقریباً کوهستانی و از جنوب به تپه‌های رملی منتهی می‌شود. این منطقه با 2500 کیلومتر مربع وسعت، ازنظر جغرافیایی ناهموار است و بلندی‌های آن نیز به‌دلیل پستی زمین در شرق کرخه به‌طور کامل به شهرهای شوش، هفت‌تپه و جادۀ اهواز اندیمشک مشرف است. ارتفاعات ابوصلیبی خات، کوه‌های برغازه، تنگه‌های ابوغریب و رقابیه، مراکز رادار سایت 4 و 5 پادگان عین‌خوش، جادۀ اندیمشک-دهلران و پل‌های روی کرخه، چیخواب و دویریج و نقاط مواصلاتی حساسی چون دوسلک و سه‌راهی قهوه‌خانه، از اراضی مهم منطقۀ عملیاتی فتح‌المبین بودند.

* طرح کلی عملیات: قرارگاه مرکزی کربلا با فرماندهی ارتش و سپاه با چهار قرارگاه تحت امر خود: نصر، فجر، فتح و قدس از چهار محور: تی‌شکن، پل نادری، غرب شوش و رقابیه آمادۀ عملیات شد.

قرارگاه قدس که در آن تیپ ثارالله متشکل از نیروهای کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان هم حضور داشت، مأموریت داشت که از جناح لشکر 10 عراق وارد عمل شود و ارتفاعات کمر‌سرخ و 202 امامزاده عباس، شهر، پادگان، ارتفاعات عین‌خوش و درنهایت، منطقۀ ابوغریب را تصرف کند. این قرارگاه درصورت موفقیت می‌توانست عقبۀ لشکر 10 دشمن را ببندد. به همین دلیل، نتیجۀ عملیات قرارگاه قدس بسیار اساسی و سرنوشت‌ساز بود.

* وضعیت تیپ ثارالله: عقبۀ تیپ ثارالله در پادگان دوکوهه دزفول بود. قرارگاه تاکتیکی (راهبردی) تیپ نیز روی ارتفاع چاه نفت دایر شده‌بود و گردان‌های تیپ، با نصب چادرهای گروهی، روی این ارتفاع استقرار داشتند. تیپ ثارالله در این عملیات فاقد گردان ادوات و توپخانه بود و تنها چند قبضه خمپاره 60م.م و 81م.م ، سلاح‌های نیمه‌سنگین تیپ را تشکیل می‌داد. علاوه‌بر دو نفربر تیپ، چند نفربر هم از ارتش به تیپ ثارالله مأمور شده‌بود.

* مأموریت تیپ ثارالله: تیپ 41 ثارالله تحت فرماندهی قرارگاه قدس، مأموریت داشت پس‌از ادغام با تیپ 84 خرم‌آباد ارتش، هم‌زمان با سایر یگان‌های قرارگاه، در منطقۀ عمومی عین‌خوش، از شمال به‌سمت جنوب تک کند و ضمن انهدام نیروهای دشمن در منطقۀ دشت عباس، تنگۀ ابوغریب را به کمک سایر یگان‌های قرارگاه قدس مسدود کرده، عقبۀ نیروهای عراقی را ببندد. در این عملیات تعداد زیادی از نیروهای سیستان و بلوچستان تحتِ‌امر تیپ ثارالله قرار داشتند و فرماندهی این نیروها با برادران علی لبسنگی، محمد سرلگزایی، علی اصغرقادری و... بوده است.

* طرح رزمایش تیپ 41 ثارالله: تیپ ثارالله پس از شناسایی منطقه، سه محور را برای اجرای عملیات برگزید:

1. محور راست: عبور از رودخانۀ چیخواب از جناح راست ارتفاع کمرسرخ و حمله به سنگرهای دشمن.
2. محور چپ: حرکت از سمت چپ خط حد تیپ، دورزدن روستاهای امامزاده عباس، پاکسازی یال‌های شرقی ارتفاع کمرسرخ و الحاق با محور جناح راست؛
3. محور میانی: عبور از جادۀ آسفالت و پیشروی به سمت ارتفاع 202.

* شرح عملیات: نیروهای اعزامی از سیستان و بلوچستان در گردان‌های مختلف تیپ 41 ثارالله سازماندهی شده‌ و با گردانی از تیپ 84 خرم‌آباد ارتش ادغام شده‌بودند. در غروب 29 اسفند 1360 به‌سویِ ارتفاع کمر سرخ و ارتفاع 202 حرکت کردند که به‌دلیل آماده‌نبودن سایر یگان‌های عمل‌کننده، عملیات لغو شد و نیروها به موضع قبلی خود بازگشتند. در ساعت 30 دقیقۀ بامداد 2 فروردین 1361 با شروع عملیات یک بار دیگر به‌سوی اهدافشان حرکت کردند و در همان شبِ اولِ عملیات هدف‌های تعیین‌شده را تأمین کردند.

رزمندگان اعزامی سیستان و بلوچستان که در گردان‌های تیپ 41 ثارالله سازماندهی شده‌بودند، همراه با این گردان‌ها از محور راست و چپ به کمرسرخ حمله کردند و تا پایان روز دوم، ارتفاع را از وجود نیروهای عراقی پاکسازی نمودند. در محور تپۀ 202 نیز در همان ساعات اولیه این تپه به‌دست نفرات گردان ادغام‌شدۀ علی ولی‌الله افتاد و این افراد موفق شدند یک آتشبار توپخانه 130م.م دشمن را در تپه سالم به غنیمت بگیرند و علیه دشمن از این سلاح‌ها استفاده کنند.

در ادامۀ عملیات یک گردان دیگر از رزمندگان تیپ 41 ثارالله که با تیپ 2 زرهی لشکر 92 زرهی اهواز به‌سوی تنگۀ ابوغریب می‌رفتند، به‌وسیلۀ تانک‌های تیپ 10 گارد دشمن متوقف شدند. با روشن‌شدن هوا گروه 60نفری از نیروهای تیپ ثارالله که گردان 244 تانک 47–ام، تیپ 84 خرم‌آباد را همراهی می‌کردند، به ارتفاع 202 رسیدند و هدف آنها تصرف آبادی بروه در جنوب‌غربی تپۀ 202 بود. ازآنجاکه این گردان با تأخیر به محل موردِنظر رسید، گردان علی ولی‌الله موفق به تصرف آبادی بروه شد. با پاتک‌های یگان‌های زرهی مجهز و سازمان‌یافتۀ ارتش بعثی عراق و به‌دلیل عدم موفقیت تیپ 2 زرهی لشکر 92 زرهی اهواز جناح چپ گردان اعزامی از تیپ ثارالله خالی ماند ویگان‌های مستقر در دشت عباس، از سه طرف تحت فشار قرار گرفتند. یگان‌های موصوف پاتک‌های پی‌درپی دشمن را دفع کردند و گردان ادغامی علی ولی‌الله با تغییر موضع پشت خاکریزی در شمال تپه 202 روی جادۀ آسفالت دشت عباس مستقر و پاتک‌های دشمن به‌سمت عین‌خوش را دفع کردند. در روزهای بعد گروه‌های شکارِ تانک تیپ ثارالله در چندین نبرد تعدادی از تانک‌های دشمن را منهدم کردند. در 7 فروردین 1361 قرارگاه قدس به تیپ ثارالله مأموریت داد تا تنگۀ ابوغریب را تصرف کند. ازآنجاکه هم‌زمان با حرکت رزمندگان تیپ ثارالله، دشمن در محورهای قرارگاه‌های فجر و نصر مورد هجوم قرار گرفته‌بود، مجبور به ترک مواضع خود در محور قرارگاه قدس شد و عقب‌نشینی کرد. نیروهای تیپ ثارالله به پیشروی خود به‌سمت ابوغریب ادامه دادند و در خطوط پدافندی مستقر شدند.

* شایان توضیح است در این عملیات یگان‌های سپاه و ارتش با هم ادغام شدند تا با توانایی و هماهنگی بیشتر به اهداف پیش‌بینی‌شده در این عملیات بزرگ دست یابند. به همین دلیل نیروهای پاسدار و بسیجی اعزامی از استان سیستان و بلوچستان نیز در قالب دسته‌ها و گروه‌های مختلف در این یگان‌ها سازماندهی شدند، ازجمله تیپ ثارالله و تیپ 7 ولیعصر(عج) خوزستان.

* نتایج راهبردی: با اجرای این عملیات، خطر از منطقه‌ای که به گلوگاه خوزستان نزدیک بود، دفع و 2400 کیلومتر مربع از زمینی که ازنظر نظامی با اهمیت بود آزاد شد. ازآنجاکه راه‌های مواصلاتی استان خوزستان و استان ایلام و کرمانشاه در این منطقه قرار داشت، اگر دشمن موفق به ادامۀ پیشروی در این منطقه می‌شد، سقوط این استان‌ها قطعی بود. در این عملیات بیش از 15 هزار نفر از نیروهای دشمن اسیر و حدود 25 هزار نفر کشته و زخمی شدند. میرزایی عباس ،اطلس عملیات های لشکر 41 ثار اله در 8 سال دفاع مقدس ،انتشارا مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

کتاب کارنامۀ عملیات سپاهیان اسلام در هشت سال دفاع مقدس – انتشارات روابط عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چاپ دوم – زمستان 1370

ردۀ صف فرماندهان سپاه و بسیج اعزامی از استان سیستان و بلوچستان در عملیات فتح‌المبین

انتهای پیام/