حملات و درگیری‌های زمینی

جبهه جنوبی

با آغاز روز دوم آبان، دشمن با به‌کارگیری حجم وسیعی از نیروهای پیاده و زرهی و با پشتیبانی آتش شدید توپخانه، در خرمشهر اقدام به تک نموده، پیشروی خود را آغاز کرد و سرانجام در ساعت 8 صبح گروهان تانکی که تحت فرماندهی گردان 1 از تیپ 23 قرار داشت، توانست خود را به ساختمان فرمانداری رساند، مناطق اطراف را زیر آتش گلوله تانک قرار دهد. با تسلط دشمن بر پل به کمک آتش، تنها خط تدارکاتی رزمندگان اسلام قطع گردید.

یکی از فرمانده گردان‌های نیروی ویژه کماندویی عراق در زمینه اقدامات امروز دشمن و وضعیت نیروهای مهاجم می‌گوید: «امروز یکی از حساس‌ترین روزهای این جنگ به شمار می‌رود نبردی که برای تسلط بر پل درگرفت، منجر به سیطره بر شهر و اشغال آن گردید. این روز توسط فرماندهی کل (صدام) در عراق روز رسمی اشغال خرمشهر نامیده شد. (در جریان این حمله) نیروهای ما خسارات سنگینی را متحمل شدند و عده زیادی از افسران و درجه‌داران کشته شدند.

گردان 8 پیاده نیروهای ویژه به تلاش خود برای پیشروی ادامه داد، اما با این که پل سقوط کرده بود، نتوانست مقاومت نیروهای ایرانی را درهم بشکند.» با حضور نیروهای دشمن در فلکه فرمانداری، 85 درصد شهر به کنترل درآمد و با آن که عراقی‌ها در محور مسجد‌جامع موفق به شکستن مقاومت رزمندگان نشده بودند، لیکن با تسلط دشمن بر پل، مقاومت نیز بی‌حاصل به نظر می‌رسید لذا خروج نیروها از شهر آغاز شد. امکان رسانیدن مجروحین به قسمت شرقی وجود نداشت. شهدا بر زمین مانده بودند. در روزهای آخر تنها نیروهای بومی حضور متحد و چشمگیر داشتند. سایر نیروها به مرور شهر را ترک کرده بودند، زیرا با توجه به عدم آشنایی نسبت به شهر و سکوت مرگباری که بر شهر حاکم بود، امکان ادامه حضور میسر نبود.

یکی از پاسداران اعزامی از ستاد مرکزی سپاه که چند روز قبل از سقوط خرمشهر در این شهر حضور داشته، ضمن گزارشی نوشته است: «از تاریخ 59/8/2، خرمشهر به صورت دیگری شد. برادران تا ظهر به مقابله با نیروهای بعثی و نجات گروهی از برادران تکاور ـ که در میدان فرمانداری محاصره شده بودند ـ پرداختند. پس از نجات آنها به پایگاه‌های خود برگشتند و تا ساعت 16 زیر آتش خمپاره‌های دشمن بودند بعدازظهر، پس از فروکش کردن آتش بعثی‌ها، شایع شد که باید کلیه نیروها بیرون بروند. در پی آن، گروه ما، که شامل 15 نفر می‌شد، جهت کسب اطلاع به مسجد‌ جامع رفتند که این موضوع توسط مسئول مسجد تکذیب شد و گروه ما پس از انهدام دو تانک دشمن و کشتن چند نفر از آنها با آرپی‌جی‌و نارنجک، به مقر خود برگشتند و مجدداً خمپاره‌های دشمن مانند باران، باریدن گرفت تا صبح.»

سپاه آبادان نیز طی گزارشی اعلام کرد: «تا آخرین لحظات عصر، فرمانداری خرمشهر در اختیار دشمن بود و با تیرباری از روی پشت‌بام، پل را زیر رگبار گرفته بود. حتی سینه‌خیز هم نمی‌شد از روی پل عبور کرد. حدود ساعت 6/30 تا 7/30 بعدازظهر (نیروهای خودی) به فرمانداری حمله کرده و آن را از دست نیروهای عراقی درآوردند که تا این لحظه (ساعت 21) پل باز است. ضمناً کشته‌ها و مجروحین از هر دو طرف زیاد است.»

آبادان در طول روز زیر انواع آتش دشمن قرار داشت و نیروهای عراقی از محورهای مختلف برای نزدیک شدن به شهر تلاش کردند، گزارش سپاه آبادان حاکی است: «آبادان از صبح امروز با خمپاره و توپ از طرف اروندرود و جاده ماهشهر ـ آبادان مورد هدف بود. ساعت 18 تانک‌های دشمن از طرف مارد، 4 ـ 3 کیلومتر پیش آمده و متوقف شدند.»

طبق اعلام سپاه خوزستان: «دو هلیکوپتر دشمن به سمت خودروها و توپخانه 130 میلی‌متری، واقع در محور دارخوین ـ سلمانیه، اتش گشودند که با آتش متقابل نیروهای اسلام روبرو شدند. پس از آن میگ‌های دشمن واحد توپخانه را بمباران کردند.» اهواز نیز در طول روز زیر آتش دشمن قرار داشت.

جبهه میانی و شمالی

سپاه غرب اعلام کرد: «عراق نیروهای خود را در محورهای مهران و سومار با لشکرهای 13 و 8 تقویت کرده است و امکان حمله عراق از این محورها افزایش یافته است.»

به گزارش خبرگزاری پارس: « نیروهای رزمنده ارتش، سپاه و هوانیروز در طول روز 59/8/2، در جبهه‌های سرپل‌ذهاب و قصرشیرین تلفات سنگینی به دشمن وارد ساختند و 90 نفر از کافران بعثی را به هلاکت رساندند، در این عملیات یک موضع و انبار مهمات و سوخت دشمن آتش گرفت و چند آشیانه توپخانه درهم کوبیده شد. در پی عملیات فوق، در طول شب نیز مواضع دشمن در جبهه قصرشیرین زیر آتش قرار گرفت و تلفات چشمگیری به آنها وارد شد.»

گزارش سپاه غرب حاکی است: « ستون نیروهای اعزامی به نوسود، پاوه بر اثر حمله مهاجمین و میگ‌های عراقی، مجبور به عقب‌نشینی شدند و از برادران 5 نفر شهید و 10 نفر ـ از جمله فرمانده سپاه پاوه ـ مجروح شدند. ضمناً نیاز مبرمی به نیرو وجود دارد.»

طبق اعلام نیروی زمینی ارتش: «مینی‌بوس 30 نفر از افراد حزب کومله که برای حمله به پادگان سقز عازم این شهر بودند، بین راه به دره سقوط کرد و 25 نفر از آنها کشته و زخمی شدند.»

همین منبع در گزارش دیگری اعلام کرد: « یک هلی‌کوپتر 214، عصر دیروز در ده مایلی سقز به تعقیب دو جیب مشکوک پرداخته که تا صبح روز جاری خبری از آن نشده و جستجوی هوایی نیز بی‌نتیجه بوده است.»

حملات هوایی

خارک و بوشهر: یک هواپیمای عراقی در ساعت 18/30 به خارک و 20 دقیقه پس از آن به بوشهر حمله کرد که در هر دو مورد با مقابله آتشبارهای ضدهوایی فرار کردند.

آبادان: در ساعت 8/15، یک میگ عراقی پس از تجاوز به فضای آبادان، توسط یک جنگنده خودی سرنگون شد. هواپیماهای عراقی شب هنگام طی دو حمله، مناطق مسکونی و پالایشگاه آبادان را هدف قرار داده، خساراتی وارد کردند.

مسجد سلیمان: هواپیماهای دشمن در ساعت 5/20 صبح امروز یک پرواز شناسایی بر روی مسجد‌سلیمان و کارخانه تانک‌سازی به عمل آورند. هواپیماهای دشمن بعدازظهر امروز به نقاط مسکونی مسجد سلیمان حمله کردند که یازده غیرنظامی شهید و بیش از 25 نفر زخمی شدند.

پاوه: ساعت 11/45، دو میگ عراقی به واحدهای خودی که به طرف نوسود پیش می‌رفتند، در محل نیسانه، با راکت حمله کردند و در نتیجه یک نفر پیش‌مرگ کرد مسلمان شهید و یک پاسدار زخمی گردید.

خلاصه اطلاعیه‌های ستاد مشترک ارتش

اطلاعیه 224

... رزمندگان نیروی زمینی ارتش ظرف روزهای اول و دوم آبان، مواضع دشمن را در ضلع‌شرقی خاک عراق زیر آتش مداوم و بی‌امان خود قرار داده، ضایعات سنگینی به دشمن وارد ساختند.

اطلاعیه 225

... روز دوم آبان بر اثر آتش توپخانه ارتش، به نیروهای دشمن در منطقه اهواز تلفات و صدمات زیادی وارد شد که منجر به عقب‌نشینی نیروهای کفر گردید. در اثر حمله جنگنده‌های نیروی هوایی به قوای دشمن در ارتفاعات ا...اکبر، مواضع مزدوران نابود شد. با حمله‌ی نیروهای سپاه اسلام به مزدوران عراقی، تعداد 15 تانک و 10 خودروی دشمن منهدم شد و یک جیپ فرماندهی سالم به غنیمت گرفته شد. در جبهه‌غرب کشور، بر اثر آتش شدید توپخانه سپاهیان اسلام، یک یگان توپخانه «خمسه‌خمسه» مزدوران عراق با خاک یکسان شد و تلفات و خسارات زیادی به دشمن وارد گردید.

اطلاعیه 226

در عملیات متهورانه خلبانان هوانیروز از ساعت 6/30 تا ساعت 10 روز دوم آبان در منطقه جنوب غربی کشور تلفات و خسارات زیر به دشمن وارد شد: 1 ـ انهدام دو تانک با خدمه آن و یک خودروی آبی ـ خاکی. 2 ـ نابودی هشت دستگاه خودروی نظامی، یک خودروی موشک‌انداز کاتیوشا با مهمات آن، یک بولدوزر، یک جیپ با نفرات آن. 3 ـ بیش از 60 نفر از افراد دشمن در حال فرار به هلاکت رسیدند و 5 نفر تسلیم شدند. 4 ـ پنج موضع توپخانه قوای کفر نابود شد و پرسنل آن به اسارت درآمدند. در این عملیات به پرسنل و وسایل هوانیروز آسیبی وارد نشد.

اطلاعات 227

... برادران هوانیروز در ادامه موفقیت‌های امروز ( 8/2 ) توانستند 15 خودروی سبک و سنگین و بیش از 500 نفر از پرسنل دشمن را در منطقه دزفول نابود کنند.

اطلاعیه 228

بخشی از فعالیت‌های ژاندارمری جمهوری‌اسلامی در روز جمعه دوم آبان: 1 ـ در مبارزه علیه قوای کفر در غرب کشور، دو رشته از ارتفاعات چغازوند به تصرف نیروهای خودی درآمد. 2 ـ در یک عملیات با شرکت افراد ژاندارمری و عشایر مسلمان محلی، برای سرکوبی مزدوران کافر، تعداد 12 نفر از افراد متجاوز کشته و 30 نفر زخمی شدند. 3 ـ در بخش دیگری از نوار مرزی، بر اثر آتش ژاندارمری و پشتیبانی ایل ملک‌شاهی، نیروهای عراقی مجبور به عقب‌نشینی شدند. طی عملیات دیگر در صبح روز گذشته توسط همین رزمندگان در منطقه ایلام، 2 دستگاه خودروی دشمن منهدم و 20 نفر از مزدوران به هلاکت رسیدند.

خلاصه بیانیه‌های نظامی عراق

بیانیه 99

پرچمهای عراق برفراز میدان‌ها و ساختمان‌های شهر محمره (خرمشهر) برافراشته شد. نیروهای عراق در محمره به پیروزی چشمگیری دست یافتند و پل استراتژیک این شهر به دست نیروهای عراق افتاد. تانک‌ها و سربازان عراقی تمام راه‌هایی را که به پل و این شهر منتهی می‌گردد و تمام ساختمان‌های مجاور پل را در دست دارند. همچنین ساختمان فرمانداری به تصرف نیروهای عراقی درآمد... ما هیچ چشمداشتی به خاک ایران نداریم و فقط خواستار حقوق قانونی و اعمال حق حاکمیت خود بر زمین و آبهای خویش هستیم.

بیانیه 100

پس از پیروزی نیروهای عراق در محمره (خرمشهر)، نیروهای ما بعدازظهر امروز نیروهای خمینی را در این قسمت از سرزمین‌های ایران درهم کوبیدند. و خسارات زیر را به آنها وارد کردند: 1 ـ آتشبارهای ضدهوایی ما 3 هواپیماهای تجاوزگر اف ـ 5 را در بخش جنوبی نبرد سرنگون کردند. 2 ـ در ساعت 12 امروز 3 هواپیمای متجاوز به منطقه فاو حمله کردند. در ساعت 1/45 بعدازظهر، 3 هلیکوپتر به یکی از پایگاه‌های منطقه فاو حمله کردند. 3 ـ 2 هواپیمای شکاری و یک هلی‌کوپتر متجاوز سرنگون شدند و به این ترتیب هواپیماهای متجاوز که امروز سرنگون یا به غنیمت گرفته شدند، به 10 فروند رسید. 4 ـ امروز هواپیماهای عراقی اهداف اقتصادی و نظامی زیر را بمباران کردند: بمباران و انهدام راه‌آهن اهواز، بندر شاهپور، انبارهای نفت در شمال اهواز، بمباران مراکز تجمع جنگ‌افزارهای نیروهای متجاوز در منطقه اهواز، بمباران نیروهای شکست‌خورده که از محمره به سوی آبادان عقب‌نشینی می‌کردند.

بازتاب حملات و درگیری‌ها

رادیو لندن: عراقی‌ها می‌گویند نیروهایشان تمامی خرمشهر را به تصرف درآوردند و اکنون مشغول محاصره آبادان از همه طرف هستند، ولی گزارشی به نقل از سخنگوی شورای‌عالی‌ دفاع ایران، سقوط خرمشهر را تکذیب کرده و رادیو تهران گفته است که کوشش دیشب عراقی‌ها برای تصرف خرمشهر با مقاومت روبرو شد. رادیو تهران گفت که جنگ خانه به خانه در خرمشهر ادامه دارد.

رادیو آمریکا: بغداد امروز ادعا کرد که نیروهایش بندر خونین‌شهر را تصرف کرده‌اند، اما تهران این ادعا را بی‌اساس خواند. رادیو بغداد پیام‌های شادباش صدام را به واحدهای نظامی عراق پخش کرد. سخنگوی وزارت دفاع ایران گفت که ادعای عراقی‌ها در مورد پیروزی در خونین‌شهر بی‌اساس است و نیروهای ایرانی هنوز بیشتر شهر را در کنترل دارند. خبرگزاری پارس نیز گزارش داد جنگ خانه به خانه هنوز در خرمشهر ادامه دارد. عراقی‌ها مدعی هستند که شهر آبادان و پالایشگاه آن را در محاصره خود دارند. رادیو کلن 59/8/2 از آبادان و خرمشهر گزارش می‌رسد نیروهای ایرانی با وجود تلفات شدید و در زیر باران موشک و توپخانه سنگین به مقاومتی سخت دست زده، همچنان این دو شهر را در اختیار دارند.

رادیو کلن: به نظر می‌رسد که از 24 ساعت قبل تاکنون چه در جبهه‌های جنگ و چه در صحنه‌های سیاسی‌ ترازو به نفع ایران است.

خبرگزاری پارس گزارش داد: نیروهای زرهی، تانک و چریک‌های محلی در غرب با حمله به نیروهای عراقی ضمن وادار نمودن آنها به عقب‌نشینی، تلفات سنگینی به آنها وارد کرده‌اند. چند تپه سوق‌الجیشی و مهم در جریان این عملیات بار دیگر به دست نیروهای ایران افتاده است.

جمهوری‌اسلامی ایران

رئیس جمهوری در دیدار با سفیر یوگسلاوی:... برداشت ما از غیرمتعهد این است که اینها نه وابسته به ابرقدرت روس هستند نه به ابرقدرت آمریکا و مستقل از این دو عمل می‌کنند جانب حق را می‌گیرند، والا اگر قرار باشد شما غیرمتعهد باشید به این معنا که کسی به کس دیگر تجاوز کند، فقط تماشاچی باشید، این غیرمتعهد نیست... معنای غیرمتعهد این است که شما به متجاوز بگوئید چرا کردی؟

رئیس جمهور در دیدار با سفیر کره: رئیس جمهور در پاسخ به پیشنهاد سفیر کره مبنی بر قطع رابطه با دولت‌هایی که با ایران رفتار بدی دارند، گفت: ما باید از موضع قدرت عمل کنیم. بگذارید ما پیروز شویم، آن وقت خدمت دولت‌هایی که با ما چنین روابطی برقرار کرده‌اند و به دشمنان ما کمک کرده‌اند، خواهیم رسید.

امام‌جمعه تهران (حجت‌الاسلام خامنه‌ای):... دشمن مایل است قدم به قدم پیش بیاید و تاکتیک ما این است که نیروهای عظیم مردم را که می‌تواند ده‌ها لشکر دشمن را در خود غرق کند، به میدان بکشانیم.... ما جنگ را نیفروخته‌ایم و جنگ‌افروز هم نیستیم. اما تسلیم زور و تعرض و تجاوز هم نمی‌شویم. دشمن به خانه ما وارد شده و تعرض کرده و تا این تعرض هست، آتش‌بس‌ معنا ندارد.... ما با امریکا در حال جنگیم. چگونه ممکن است از او کمک بگیریم؟... دشمن باید از خاک ما خارج شود و خساراتی را که بر ما و ملت عراق وارد کرده، بپردازد و بعد از آن بگوید که چرا با ما و ملت عراق ستم روا داشته است.... امروز در کشور عراق سلاح آمریکائی، روسی، انگلیسی و فرانسوی با هم به کار گرفته می‌شود. ما برعکس با همه کمپانی‌های تسلیحاتی دنیا قهریم. ما به میل خودمان از همه این کمپانی‌ها بریده‌ایم و خواسته‌ایم با ابرقدرت‌های جنگ‌افروز مرتبط نباشیم.

عراق عصمت کتانی، نماینده عراق در سازمان‌ملل: جنگ عراق با ایران از سوی ایران بر عراق تحمیل شده است، زیرا عراق از راه‌های مسالمت‌آمیز و قانونی وارد شد تا اختلافات دو کشور از طریق مذاکره حل شود، ولی ایران توجهی نکرد... این ایران است که از جنبه عملی و فعلی جنگ را به صورت کنونی آغاز کرده است. فرستاده‌های ویژه عراق، هفته گذشته به کویت، قطر، عربستان‌سعودی، امارات متحده رفته‌اند تا برای فراهم آوردن کمک‌های مالی برای بغداد تلاش نمایند.

تلاش‌های صلح

... شورای‌امنیت سازمان‌ملل برای رسیدگی به جنگ ایران و عراق، جلسه علنی داشت. سخنرانان این جلسه، پایان منازعات و انعقاد یک قرارداد صلح را بین دو کشور خواستار گردیدند.

سفیر آمریکا گفت: تهران و بغداد باید این اصلی را بپذیرند که نمی‌توان با توسل به زور، اراضی یکدیگر را تصرف کرد. دو کشور باید متعهد گردند در امور داخلی یکدیگر مداخله نکنند... تمامیت ارضی ایران با حمله نیروهای عراق به خطر افتاده است.

نماینده عراق گفت: تقاضای ایران مبنی بر خروج عراق از خاک ایران، پیش از برقراری آتش‌بس، غیرواقعی است و با قعطنامه‌های پیشین شورای امنیت مغایرت دارد.

نماینده کوبا و رئیس دفتر هماهنگی کشورهای غیرمتعهد در سازمان‌ملل: کشورهای غیرمتعهد به او و به ناظر سازمان آزادیبخش فلسطین در سازمان‌ملل متحد اختیار داده‌اند برای ایجاد یک کمیته ویژه در سطح وزیران خارجه برای ساختن پل‌هایی از حسن‌نیت و حسن اطمینانی بین ایران و عراق، گفتگوهای لازم را آغاز کنند.

نماینده نروژ در سازمان‌ملل پیشنهاد کرد که قطعنامه جدید شورای امنیت باید خروج تمامی نیروهای خارجی را از سرزمین‌هایی که با زور به دست آورده، پیش‌بینی کند و احترام به تمامیت ارضی، حاکمیت و استقلال ملی را مورد تاکید قرار دهد.

نماینده مکزیک در سازمان‌ملل: شورای امنیت باید دو کشور را در رسیدن به راه حل پایان جنگ یاری دهد تا عراق نیروهایش را از ایران خارج کند و این شورا یک برنامه درست را که مورد پذیرش طرفین باشد، برای آغاز گفتگو تنظیم کند.

مواضع و اقدامات کشورها

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا: آمریکا امید دارد که ایران به درک این نکته نایل آمده باشد که ادامه اسارت گروگان‌ها بر مشکلات آن کشور می‌افزاید.

نماینده آمریکا در شورای امنیت: آمریکا علاقه‌مند است که این کشمکش با احترام به اصول اساسی حقوق بین‌المللی برطرف گردد، به این ترتیب که اراضی نباید با زور تصرف شود و اختلافات باید به جای توسل به جنگ با مسالمت حل شود. پادشاهی عربستان و لیبی بعد از هفته‌ها مشاجره سیاسی که جنگ عراق با ایران آغازگر آن بود، به تدریج به سوی قطع روابط سیاسی پیش می‌روند. نقطه شروع این مشاجرات ورود چهار هواپیمای شناسایی آمریکایی به خاک عربستان بود.

قذافی اخیراً طی پیامی به دولت عربستان اظهار داشت: حضور آواکس‌ها در عربستان به منزله آن است که اماکن مقدس این کشور تحت اشغال آمریکا باشد.

تحلیل‌ها و تفسیرها

رادیو آمریکا:... در شرایط کنونی جنگ ایران وعراق، تجاوز عراق به خاک ایران ممکن است موجب دخالت شوروی در منطقه شود. حال آن که به رسمیت شناختن حق حاکمیت و تمامیت ارضی ایران از جانب آمریکا ممکن است موجب عدم‌دخالت شوروی و در نتیجه عدم برخورد دو ابرقدرت شود.

رادیو باکو:... رهبران بلندپایه امریکا مرتباً اظهار می‌‌دارند که هدف استراتژیک آمریکا حفظ دائمی حضور نظامی عظیم خود در ناحیه خلیج و اقیانوس‌ هند است. پنتاگون برای تأمین حضور خود، شبکه وسیعی از پایگاه‌های نظامی جدید تشکیل داده و پایگاه‌های موجود را گسترش می‌دهد.